Lateralizacja to innymi słowy dominacja jednej strony ciała. Każdy człowiek preferuje korzystanie z narządów znajdujących się po jednej stronie ciała, a te znajdujące się po drugiej są używane w dużo węższym zakresie. Tylko u nielicznych osób obie strony są funkcjonalne na podobnym poziomie.
Lateralizacja jest uwarunkowana neurobiologicznie i jest związana z przewagą funkcjonowania jednej półkuli mózgu. Człowiek przychodzi na świat z danym uwarunkowaniem i predyspozycjami, a w trakcie rozwoju wykształca się dany schemat lateralizacji.
Rozwój lateralizacji
Lateralizacja kształtuje się przez dłuższy czas. Nie jest to łatwy proces. W wielu publikacjach wyróżnia się kilka etapów:
- Na początku życia dziecka, do szóstego miesiąca, żadna ze stron mózgu nie dominuje. Ruchy niemowlaka są symetryczne.
- Do pierwszych urodzin dziecko uczy się chwytać przedmioty jedną rączką – można zaobserwować pierwsze oznaki dominacji jednej ze stron.
- Pierwszy i drugi rok życia to czas przeznaczony głównie na naukę chodzenia, dlatego rozwój lateralizacji przechodzi na drugi plan i słabnie.
- Wzmożony proces lateralizacji ma miejsce od drugiego do siódmego roku życia.
- Dziecko, które rozpoczyna etap edukacji szkolnej, powinno już mieć ustaloną stronność funkcjonalną ciała.
Zaburzenia lateralizacji
Przede wszystkim należy podkreślić, że zarówno lateralizacja prawostronna, jak i lewostronna jest jak najbardziej w normie i nie budzi żadnych powodów do niepokoju. Kiedyś uważano, że leworęczność jest czymś złym i zmuszano dzieci do pisania czy jedzenia prawą ręką. Takie działanie jest niewłaściwe i może mieć negatywne skutki dla dalszego rozwoju dziecka, tj. zaburzenia mowy, trudności w poprawnym pisaniu i czytaniu, zaburzenia koncentracji itp. Inne nieprawidłowości w procesie lateralizacji mogą także skutkować poważnymi trudnościami, które mogą rzutować na powodzenie nauki szkolnej. Wśród zaburzeń na ogół wyróżnia się dwa:
- Lateralizacja nieustalona – można o niej mówić w przypadku dzieci, które nie wykazują znaczącej dominacji żadnej ze stron. Ta lateralizacja może się wiązać z problemami z rozwojem orientacji przestrzennej oraz z zaburzeniem koordynacji wzrokowo-ruchowej.
- Lateralizacja słaba – również wiąże się z brakiem dominacji jednej ze stron i może być przyczyną zaburzeń związanych z orientacją przestrzenną.
W przypadku przedszkolaków należy stymulować proces ustalania dominującej strony i wspierać jego przebieg. W przypadku podejrzenia o zaburzoną lateralizację warto stosować odpowiednie ćwiczenia.
Związek lateralizacji z integracją sensoryczną
Z lateralizacją ma związek integracja sensoryczna, czyli odbiór i przetwarzanie bodźców z zewnątrz, różnymi zmysłami. Ma ona duże znacznie, ponieważ jeżeli występują nieprawidłowości w tym zakresie, człowiek nie może adekwatnie reagować na otoczenie np. nie wie, jak prawidłowo się ubrać do panującej na dworze temperatury. Jeżeli u małych dzieci występują jakieś nieprawidłowości związane z integracją sensoryczną, mogą one mieć bezpośredni związek z zaburzeniami funkcji takich jak np. kształtowanie odpowiedniego schematu ciała. Dlatego bardzo ważna jest organizowanie odpowiednich terapii integracji sensorycznej dla dzieci, które wymagają dodatkowej stymulacji. Dobrym rozwiązaniem może być zapisanie dziecka do żłobka sensorycznego, gdzie pod opieką specjalistów będzie stymulowane do prawidłowego rozwoju dzięki codziennym zabawom.
Inspirowane: Sensoludki.pl – żłobek Warszawa