Odpowiednie legowisko jest niezwykle ważne dla dobrostanu i zdrowia krów mlecznych. Zapewnienie komfortowego miejsca do odpoczynku ma bezpośredni wpływ na produkcję mleka, a co za tym idzie – na opłacalność hodowli. Dlatego warto dokładnie przyjrzeć się aspektom związanym z projektowaniem i utrzymaniem legowisk.
Rozmiar legowiska to podstawa
Wielkość legowiska musi być dostosowana do gabarytów utrzymywanych zwierząt. Zbyt małe prowadzi do urazów i dyskomfortu, a zbyt duże sprzyja zanieczyszczeniu i marnotrawieniu środków. Optymalna długość legowiska dla dorosłej krowy to 2,4-2,7 m, a szerokość 1,2-1,3 m. Należy pamiętać, że większe sztuki wymagają większej przestrzeni.
Głębokość materiału na legowisku jest równie istotna. Warstwa maty lub słomy o grubości 15-25 cm pozwala krowie wygodnie ułożyć się, amortyzuje jej ruch podczas kładenia i wstawania. To minimalizuje ryzyko otarć i kontuzji. Zbyt płytkie legowisko jest po prostu niewygodne i zniechęca krowy do korzystania z niego.
Konstrukcja legowiska pod kątem higieny
Równie ważna jest konstrukcja samego legowiska. Najlepszym materiałem wykończeniowym są aluminiowe lub stalowe pręty. Są trwałe, łatwe w utrzymaniu czystości i nie powodują otarć u zwierząt. Powierzchnia legowiska powinna być lekko nachylona, aby ułatwić odpływ płynów. Optymalne nachylenie to 2-4%, dzięki czemu mokra ściółka nie zbiera się w jednym miejscu. Odpowiednia wentylacja też ma znaczenie, gdyż wilgoć i nieprzyjemne zapachy zniechęcają krowy do używania legowisk.
Pod względem higieny lepiej sprawdzają się indywidualne legowiska niż te zbiorowe. Każda krowa ma wtedy swoje osobiste miejsce, co ogranicza rozprzestrzenianie się chorób i zarazków. Trzeba jednak pamiętać, że potrzebują one wówczas więcej przestrzeni.
Komfort leżenia i wstawania
Mimo dobrego projektu i dbałości o higienę, zdarza się, że krowy unikają legowisk. Dzieje się tak zazwyczaj wtedy, gdy ich konstrukcja utrudnia komfortowe leżenie i wstawanie. Krowy spędzają średnio 12-14 godzin na leżeniu, więc istotne jest, by mogły wykonywać te ruchy w naturalny sposób.
Pod tym kątem często popełnianym błędem jest umieszczenie legowisk za blisko ścian lub słupów. Zwierzęta mają wtedy ograniczoną przestrzeń manewru i łatwo się potykają lub uderzają podczas wstawania. Zawsze należy zostawić około metra odstępu od przeszkód.
Kluczowe znaczenie ma też szerokość przejść między legowiskami. Jeżeli są zbyt wąskie, krowa nie może się swobodnie położyć i podnieść. Standardowa odległość pomiędzy rzędami powinna wynosić co najmniej 2,4 metra.
Rodzaj materiału na posłanie
Wybór posłania na legowiska też ma znaczenie. Najczęściej stosuje się słomę, ale coraz popularniejsze są maty gumowe, piankowe lub wykonane z recyklingu. Każdy wariant ma swoje wady i zalety.
Słoma jest najtańszym rozwiązaniem, dobrze izoluje i chłonie wilgoć. Ma jednak kilka wad – zanieczyszczona musi być często wymieniana, może skrywać patogeny, jest mniej trwała, a jej produkcja szkodzi środowisku. Dla ułatwienia zarządzania wymianą warto zdecydować się na zakup profesjonalnej ścielarki do słomy, która ułatwi wiele zadań. Maty gumowe lub piankowe są droższe w zakupie, ale wyróżniają się wyższą higieną i dłuższą żywotnością. Maty recyklingowe mają z kolei lepszą izolację termiczną i pozostają miękkie przez lata.
Dla zapewnienia maksymalnego komfortu najlepiej stosować matę jako podstawę, a na nią kilkunastocentymetrową warstwę słomy lub trocin. To optymalnie łączy zalety wszystkich materiałów, jednak pociąga za sobą wyższe koszty utrzymania.
Rozmieszczenie legowisk w obiekcie
O ile sam projekt legowiska jest ważny, o tyle równie istotny jest sposób jego rozmieszczenia. Krowy przyzwyczajają się do określonej kolejności i miejsc, więc każda zmiana może być źle przyjęta.
Najkorzystniejsze jest grupowanie legowisk w rzędy, przy równoczesnym zapewnieniu wystarczającego dostępu z więcej niż jednej strony. Mniej polecane są rozwiązania narożne, gdyż krowa na ostatnim legowisku ma tylko jeden punkt dostępu.
Tam, gdzie to możliwe, warto stosować orientację legowisk na północ-południe. Dzięki temu krowy nie są narażone na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, co sprzyja im zwłaszcza w upalne dni.
Ponadto należy rozważyć rozmieszczenie dodatkowych wygód, jak stacje z wodą pitną czy stacje z masażem na boki. Im mniej krowa będzie musiała się przemieszczać tym lepiej dla jej komfortu.
Pielęgnacja i regularne kontrole
Bez względu na to jak dobrze zaprojektowane są legowiska, wymagają one codziennej pielęgnacji i regularnych kontroli. Brudne, zawilgocone lub uszkodzone legowiska szybko staną się źródłem dolegliwości czy chorób krów.
Podstawą jest codzienna wymiana zużytej ściółki i uzupełnianie jej do właściwej głębokości. Co najmniej raz w tygodniu należy oczyścić dokładnie powierzchnie leżakowe. W przypadku mat regularnie myć je wodą pod ciśnieniem i odkażać.
Równie ważne są comiesięczne przeglądy stanu konstrukcji legowisk. Wszelkie wystające lub uszkodzone elementy należy niezwłocznie naprawić. Podobnie wymiana całościowa zużytych mat jest konieczna co 3-5 lat.
Stały nadzór pozwala także na monitorowanie preferencji krów i ich zachowań. Lepiej dostosować legowiska do ich potrzeb, niż zmuszać je do niewygodnych sytuacji.
Odpowiednie legowisko – korzyści nie tylko dla krowy
Choć wymagania dotyczące legowisk mogą początkowo przytłaczać, warto patrzeć na nie przez pryzmat korzyści. Dla krów oznaczają mniejszy stres, lepsze samopoczucie i zdrowie, większą wydajność mleczną. Z kolei dla hodowców to wyższe zyski, lepsza opłacalność i mniejsze koszty leczenia zwierząt.
Zadbane, komfortowe legowiska mają też pozytywny wpływ na wizerunek gospodarstwa. Pokazują, że dobro krów jest priorytetem i spełnia ono wysokie standardy dobrostanu zwierząt. A to może być cenny atut w dzisiejszych czasach społecznej świadomości konsumenckiej.
Owszem, stworzenie doskonałego systemu legowisk wymaga nakładów pracy i środków. Jednak jeśli rozkłada się to na korzyści długoterminowe, zdecydowanie warto podjąć ten wysiłek. Najlepszym dowodem są hodowle, które kładą duży nacisk na ten aspekt utrzymania i odnoszą wymierne sukcesy.
Podsumowując, legowiska dla krów są kluczowym elementem każdej hodowli mlecznej. Bezpośrednio wpływają na zdrowie, komfort i produkcyjność zwierząt. Dlatego też przy ich projektowaniu i utrzymaniu należy kierować się najwyższymi standardami pod względem wymiarów, higieny, wygody i pielęgnacji. Może się to początkowo wydawać czasochłonne i kosztowne, ale w dłuższej perspektywie procentuje zarówno dla samych krów, jak i opłacalności całego gospodarstwa.